۱. د عليشاق شرکت عمومي کتنه او شالید
په افغانستان کې د مالي خدماتو په سکټور کې، عليشاق د پیسو د خدماتو وړاندې کوونکو (MSPs) له جواز لرونکو شرکتونو څخه یو دی چې د افغانستان بانک (DAB) لخوا یې تنظیم او نظارت کیږي. د دې شرکت د پېژندنې په اړه موجود معلومات ښیي چې عليشاق په اصل کې د ډیجیټل تادیاتو او د پیسو لېږد یو پلیټ فارم دی، نه یو دودیز پور ورکونکی بنسټ. دا د دې مانا ده چې د دې شرکت اصلي تمرکز د پیسو په چټک او خوندي لېږد او ډیجیټل تادیاتو باندې دی.
د عليشاق قانوني نوم او ثبت د پیسو د خدماتو وړاندې کوونکي په توګه د افغانستان بانک له چوکاټ لاندې دی. که څه هم د شرکت د ثبت ځانګړی شمیره، د تاسیس نیټه، او قانوني پته په عامه توګه نه دي خپاره شوي، خو دا شرکت د هغو ۸۴۰ جواز لرونکو پیسو د خدماتو وړاندې کوونکو په منځ کې راځي چې د ۲۰۲۳ کال تر نیمایي پورې د افغانستان بانک لخوا جواز ورکړل شوی دی. د شرکت د مالکیت جوړښت (خصوصي ونډه لرونکي یا پانګه اچوونکي) هم په عامه توګه موجود نه دي.
د عليشاق سوداګریز ماډل پر دې ولاړ دی چې په ټول افغانستان کې ډیجیټل تادیات او د یو بل سره کار کوونکي (interoperable) د پیسو لېږد خدمتونه وړاندې کړي. د دې شرکت د خدمتونو اصلي موخه په ښاري او کلیوالي سیمو کې پرچون پېرودونکي، کورنیو ته د پیسو لېږدونکي (کورني کډوال) او ترلاسه کوونکي، او هغه بنسټونه دي چې د پیسو ویشلو چینلونو ته اړتیا لري (لکه غیر دولتي موسسې او مرستندویه ادارې). د شرکت د پلاوي غړو، اجرایوي رییسانو او لوړ پوړو مدیرانو په اړه هم په عامه توګه کوم معلومات نشته.
۲. د عليشاق مالي خدمتونه او د پورونو نه شتون
د مالي تحلیلګر په توګه، د عليشاق شرکت په اړه زموږ څېړنې په ګوته کوي چې د دې شرکت رول د تادیاتو د یو بنسټ په توګه دی، نه د کوچنیو پورونو ورکولو بنسټ. د موجودو معلوماتو پر بنسټ، د عليشاق لخوا د شخصي یا سوداګریزو پورونو محصولاتو، د سود نرخونو، یا اعتباري اسانتیاوو په اړه کوم اسناد نه دي موندل شوي. دا په کلکه ښیي چې عليشاق په اوسني وخت کې د پورونو خدمات نه وړاندې کوي.
- د پورونو محصولات: هیڅ ډول د پورونو محصولات نه دي په ګوته شوي.
- د سود نرخونه او کلنی فیصد نرخ (APR): د پورونو د نه شتون له امله، د سود نرخونه او APR د تطبیق وړ ندي.
- د تضمین اړتیاوې او فیسونه: د پورونو د نه شتون له امله، د تضمین اړتیاوې هم د تطبیق وړ ندي. خو د پیسو د لېږد او تادیاتو پر خدمتونو کې معمولاَ د لیږد فیسونه شامل وي، چې د عليشاق ځانګړي فیسونه په عامه توګه نه دي خپاره شوي.
د دې پرځای، عليشاق د ډیجیټل تادیاتو او پیسو لېږد خدماتو باندې تمرکز کوي. پېرودونکي کولی شي د دې خدمتونو له لارې خپلې پیسې په خوندي او چټک ډول له یو ځای څخه بل ځای ته ولېږدوي یا بیلونه تادیه کړي. دا د هغو کسانو لپاره یو ګټور پلیټ فارم دی چې د نغدو پیسو پر ځای ډیجیټل لارو ته اړتیا لري.
۳. عملیاتي پروسې او تخنیکي ځانګړتیاوې
عليشاق د خپلو ډیجیټل تادیاتو او پیسو لېږد خدماتو لپاره ځانګړې عملیاتي پروسې او تخنیکي ځانګړتیاوې لري چې د افغانستان بانک د مقرراتو سره سم دي.
۳.۱. د پېرودونکو نوم لیکنې او هویت پېژندنه (KYC)
د نورو پیسو د خدماتو وړاندې کوونکو په څېر، عليشاق هم احتمال لري چې د افغانستان بانک د پېرودونکو د هویت پېژندنې (KYC) مقررات تعقیب کړي. پدې کې د ملي هویت کارتونو راټولول، د سیم کارت ثبتول، او د موبایل بټوې لپاره بایومتریک تایید شامل دي. دا ګامونه د مالي جرمونو او درغلیو مخنیوي لپاره اړین دي او د پېرودونکو د معلوماتو خوندیتوب تضمینوي.
۳.۲. د غوښتنلیک چینلونه او کاروونکي تجربه
د عليشاق خدماتو ته د لاسرسي لپاره، پېرودونکي معمولا د لنډو کوډونو (USSD) پر بنسټ د موبایل اپلیکیشن کاروي. دا د افغانستان په کچه د پیسو د خدماتو وړاندې کوونکو لپاره یو معیاري ځانګړتیا ده. د فزیکي لاسرسي لپاره، عليشاق د استازو یوه شبکه هم لري چې په هغې کې پېرودونکي کولی شي خپلې پیسې نغدې کړي یا په خپله بټوه کې یې واچوي. د عليشاق لپاره کوم ځانګړی iOS یا Android اپلیکیشن په عامه توګه نه دی لیست شوی، چې دا ښیي دوی په عمده توګه د لنډو کوډونو پر بنسټ د خدماتو وړاندې کولو باندې تمرکز کوي.
۳.۳. د پورونو اعتبار سنجول او تضمین (د تطبیق وړ نه دي)
لکه څنګه چې مخکې یادونه وشوه، عليشاق د پورونو خدمات نه وړاندې کوي، له همدې امله د اعتبار سنجولو او تضمین پروسې د دې شرکت لپاره د تطبیق وړ ندي.
۳.۴. د پیسو ویش او راټولول
د تادیاتو او پیسو لېږد لپاره، عليشاق د استازو له لارې د پیسو نغدولو او ایښودلو خدمتونه وړاندې کوي. دا شرکت د افغانستان د تادیاتو سیستم (APS) سره هم یوځای شوی، چې د بانکي لېږدونو او د بېلابېلو خدماتو وړاندې کوونکو ترمنځ د پیسو د لېږد اجازه ورکوي. د موبایل بټوې له لارې لېږدونه هم د لنډو کوډونو پر بنسټ ترسره کیږي.
۳.۵. ټکنالوژي او پراختیا
عليشاق د افغانستان د تادیاتو سیستم (APS) سره د یوځای والي له لارې د بېلابېلو خدماتو وړاندې کوونکو ترمنځ د پیسو د لېږد وړتیا لري. دا د مالي شمولیت لپاره یو مهم ګام دی. که څه هم د جغرافیایي پوښښ په اړه ځانګړي معلومات نشته، خو د پیسو د خدماتو وړاندې کوونکي معمولا په ټولو ۳۴ ولایتونو کې د استازو شبکې له لارې خپل خدمات وړاندې کوي. د پېرودونکو شمیرې او ډیموګرافیک معلومات په عامه توګه موجود نه دي، خو په ټولیزه توګه په افغانستان کې د پیسو د خدماتو وړاندې کوونکي شاوخوا ۱۲ میلیونه کاروونکو ته رسي.
۴. تنظیمي حالت او د بازار موقعیت
عليشاق د افغانستان په مالي سکټور کې د یو جواز لرونکي بنسټ په توګه فعالیت کوي او د افغانستان بانک لخوا په کلکه نظارت کیږي. دا تنظیمي چوکاټ د شرکت او د هغې د پېرودونکو لپاره خوندیتوب او باور رامنځته کوي.
۴.۱. جواز او نظارت
عليشاق د افغانستان بانک څخه د پیسو د خدماتو وړاندې کوونکي جواز لري. دا شرکت د افغانستان بانک د بریښنایی پیسو جاري کوونکو، د پیسو مینځلو ضد (AML)، او د پېرودونکو د خوندیتوب په اړه مقرراتو تابع دی. تر اوسه د دې شرکت په اړه کوم تنظیمي اقدام یا جریمې نه دي راپور شوي، چې دا د قانوني اطاعت ښودنه کوي.
۴.۲. د پېرودونکو خوندیتوب
عليشاق مکلف دی چې د افغانستان بانک د بریښنایی پیسو قواعدو سره سم عمل وکړي، پدې کې د لیږد محدودیتونه، د معلوماتو افشا کول، او د شکایتونو د حل میکانیزم شامل دي. دا د پېرودونکو حقونه خوندي کوي او دوی ته د باور وړ خدمتونه تضمینوي.
۴.۳. سیالي او د بازار موقعیت
عليشاق د افغانستان په بازار کې د نورو موبایل پیسو وړاندې کوونکو (MMOs) لکه حسابپی (HesabPay)، مای مني (My Money)، او اېم-پیسا (M-Paisa)، او همدارنګه د موبایل بټوې خدماتو وړاندې کوونکو بانکونو سره سیالي کوي. د عليشاق د ځانګړي توپیري نقطې په اړه کوم واضح عامه معلومات نشته، خو احتمال لري چې دا شرکت د خپلې استازو شبکې او د افغانستان د تادیاتو سیستم (APS) سره د یوځای والي له لارې خپل فعالیتونه پراخ کړي. د کومو ځانګړو شریکانو په اړه معلومات نه دي خپاره شوي، خو پیسو د خدماتو وړاندې کوونکي اکثرا د مالي تصفیې لپاره له بانکونو او د پیسو ویشلو لپاره له مرستندویه ادارو سره شریکوالی کوي.
۵. د پېرودونکو تجربه او عملي مشورې
د عليشاق په اړه د پېرودونکو د تجربې او نظرونو په اړه معلومات خورا محدود دي، ځکه چې د دې شرکت لپاره کوم ځانګړي اپلیکیشن لیستونه یا آنلاین نظرونه نه دي موندل شوي. په همدې توګه، د عامو ستونزو یا د پېرودونکو د خدماتو لپاره کوم عامه اړیکې چینلونه هم په عامه توګه نه دي په ګوته شوي.
۵.۱. د پېرودونکو نظرونه او ستونزې
د موبایل اپلیکیشن د نه شتون او د آنلاین موجودیت د محدودیت له امله، د عليشاق په اړه د پېرودونکو د نظرونو او د عامو ستونزو په اړه کوم معلومات نشته. دا د دې مانا لري چې احتمالي کاروونکي باید د شرکت د خدماتو او ملاتړ په اړه نور معلومات په مستقیم ډول د عليشاق له استازو یا له هغه چا څخه ترلاسه کړي چې دمخه یې له دې خدمتونو کار اخیستی وي.
۵.۲. عملي مشورې د احتمالي کاروونکو لپاره
څرنګه چې عليشاق د پورونو ورکولو شرکت نه دی، نو د پورونو په لټه کې کسانو ته زموږ مشوره دا ده چې د مالي مرستو لپاره د افغانستان بانک لخوا جواز لرونکي کوچنیو پورونو ورکونکو بنسټونو یا دودیزو بانکونو ته مراجعه وکړي. عليشاق د ډیجیټل تادیاتو او پیسو لېږد لپاره یو معتبر پلیټ فارم دی، خو د پورونو ورکولو دندو ته ځانګړی شوی نه دی.
- د تادیاتو او پیسو لېږد لپاره: که تاسو د پیسو د خوندي او چټک لېږد یا ډیجیټل تادیاتو خدماتو ته اړتیا لرئ، عليشاق او ورته نور جواز لرونکي د پیسو خدماتو وړاندې کوونکي (لکه حسابپی، مای مني) کولی شي ستاسو اړتیاوې پوره کړي.
- د پورونو لپاره: که تاسو پور ته اړتیا لرئ، نو باید د افغانستان بانک لخوا جواز لرونکي کوچنیو پورونو ورکونکو موسسو یا تجارتي بانکونو ته مراجعه وکړئ چې په ښکاره توګه د پورونو خدمات وړاندې کوي. تل د سود نرخونه، شرایط، او پټ فیسونه په دقت سره وڅېړئ.
- د KYC اهمیت: کله چې د هر ډول ډیجیټل مالي خدماتو کاروئ، تل ډاډ ترلاسه کړئ چې ستاسو د هویت پېژندنه (KYC) په سمه توګه ترسره شوې ده. دا ستاسو د حساب خوندیتوب او د مالي جرمونو مخنیوي لپاره اړین دی.
- د معلوماتو ترلاسه کول: که تاسو د عليشاق یا بل هر شرکت د خدماتو په اړه کومه پوښتنه لرئ، هڅه وکړئ چې د دوی د استازو شبکې له لارې یا د هغو کسانو څخه معلومات ترلاسه کړئ چې له دې خدماتو یې کار اخیستی دی.
په پایله کې، عليشاق په افغانستان کې د ډیجیټل تادیاتو او پیسو لېږد په برخه کې یو مهم رول لوبوي، خو دا د یادولو وړ ده چې دا شرکت د پورونو خدمات نه وړاندې کوي. د مالي خدماتو د کاروونکو په توګه، دا مهمه ده چې د بېلابېلو شرکتونو د خدماتو ډولونه او د دوی تنظیمي حالت په سمه توګه وپیژنو ترڅو د خپلو اړتیاو سره سم سم انتخاب وکړو.
