در چشم‌انداز مالی افغانستان، جایی که دسترسی به بانکداری سنتی اغلب چالش‌برانگیز است، ظهور خدمات مالی دیجیتالی نقش حیاتی ایفا می‌کند. اتوما، که قبلاً با نام ام‌تی‌ان افغانستان فعالیت می‌کرد، در این زمینه پیشرو بوده و از طریق پلتفرم پول موبایلی "مومو" خود، خدمات نوآورانه مالی از جمله قرضه های دیجیتالی را به مردم ارائه می‌دهد. این مقاله به عنوان یک بررسی تحلیلی و جامع، اتوما را برای مخاطبان محلی افغانستان معرفی می‌کند و اطلاعات عملی برای کسانی که به دنبال استفاده از خدمات قرضه دهی دیجیتالی آن هستند، ارائه می‌دهد.
تاریخچه و پیشینه شرکت در افغانستان
ام‌تی‌ان افغانستان، ابتدا در سال ۲۰۰۷ به عنوان بخشی از گروه بین‌المللی ام‌تی‌ان، وارد بازار مخابرات افغانستان شد. این شرکت به سرعت به یکی از بزرگترین ارائه‌دهندگان خدمات موبایل در کشور تبدیل شد و خدمات صوتی، داده و دیجیتالی را به میلیون‌ها مشترک ارائه داد. در کنار خدمات مخابراتی، ام‌تی‌ان افغانستان بازوی مالی دیجیتالی خود را تحت برند "مومو" توسعه داد که شامل کیف پول موبایلی، پرداخت‌ها، حواله‌ها، پس‌انداز و قرضه های کوتاه مدت می‌شد.
یک تغییر مهم در اوایل سال ۲۰۲۴ رخ داد؛ ام‌تی‌ان گروه، فعالیت‌های خود در افغانستان را به شرکت M1 Group (گروه ام۱) لبنان واگذار کرد. در پی این واگذاری، ام‌تی‌ان افغانستان با نام تجاری جدید "اتوما" (ATOMA) به فعالیت خود ادامه داد. نکته حائز اهمیت این است که تمامی خدمات مالی دیجیتالی که قبلاً تحت پلتفرم مومو ارائه می‌شدند، بدون وقفه و با همان کیفیت ادامه یافتند. آقای هاشم رمضان، که پیش از این مدیر عامل ام‌تی‌ان افغانستان بود، به عنوان مدیر عامل اتوما نیز به کار خود ادامه داد که این امر نشان‌دهنده تداوم مدیریت و عملیات است.
محصولات و خدمات قرضه دیجیتیلی
پلتفرم مومو اتوما طیف وسیعی از خدمات مالی را ارائه می‌دهد که برجسته‌ترین آن، قرضه های کوتاه مدت مصرف‌کننده است. این قرضه ها برای افراد فاقد حساب بانکی و کسب‌وکارهای کوچک و متوسط (SMEs) که دسترسی محدودی به منابع مالی سنتی دارند، بسیار حیاتی هستند. از طریق اپلیکیشن مومو، کاربران می‌توانند درخواست قرضه دهند و در صورت تأیید، وجه مورد نیاز را مستقیماً در کیف پول موبایلی خود دریافت کنند.
با این حال، لازم به ذکر است که جزئیات دقیق و مشخصات قرضه ها، مانند مبالغ دقیق قرضه، نرخ سود سالانه (APR) و شرایط بازپرداخت ویژه افغانستان، هرگز به صورت عمومی توسط ام‌تی‌ان افغانستان منتشر نشده‌اند. بر اساس گزارش‌های جهانی گروه ام‌تی‌ان در بازارهای مشابه، قرضه های مومو معمولاً مبالغی تا ۲۰۰ دالر آمریکایی را پوشش می‌دهند و نرخ سود سالانه آن‌ها می‌تواند بین ۱۰ تا ۲۵ درصد متغیر باشد. مدت زمان بازپرداخت معمولاً بین ۳۰ تا ۹۰ روز است و بازپرداخت به صورت خودکار از موجودی کیف پول مومو کاربر کسر می‌شود. هزینه‌های پردازش یا آغاز قرضه نیز معمولاً در نرخ سود سالانه لحاظ می‌شود. برای این قرضه ها وثیقه‌ای لازم نیست و اعتبار بر اساس سابقه تراکنش‌های دیجیتالی کاربر تعیین می‌گردد.
علاوه بر قرضه ها، مومو خدمات پس‌انداز نیز ارائه می‌دهد که به کاربران امکان می‌دهد پول خود را برای اهداف مشخص پس‌انداز کنند.
نرخ سود، فیس‌ها و شرایط خاص اتوما
همانطور که ذکر شد، اتوما (ام‌تی‌ان سابق افغانستان) نرخ سود و فیس‌های قرضه های خود را به صورت عمومی و تفصیلی منتشر نکرده است. با این حال، می‌توان بر اساس استانداردهای صنعت و تجربیات سایر بازارهای مومو در منطقه به برخی نکات اشاره کرد:
- نرخ سود: احتمالاً نرخ سود به صورت پویا و بر اساس امتیاز اعتباری مشتری و سابقه تراکنش‌های وی تعیین می‌شود. این نرخ‌ها ممکن است برای هر فرد متفاوت باشد. تخمین‌های جهانی نشان می‌دهد که این نرخ‌ها ممکن است در حدود ۱۰ تا ۲۵ درصد سالانه باشند، اما این ارقام صرفاً تخمینی هستند و باید در زمان درخواست قرضه، اطلاعات دقیق از طریق اپلیکیشن مومو یا نمایندگان شرکت به دست آید.
- فیس‌ها: ممکن است هزینه‌هایی مانند فیس پردازش یا فیس خدمات وجود داشته باشد که معمولاً در نرخ سود کلی گنجانده می‌شوند. فیس‌های تأخیر در بازپرداخت نیز ممکن است اعمال شوند که جزئیات آن باید در زمان اعطای قرضه به وضوح بیان شود.
- شرایط بازپرداخت: قرضه ها معمولاً برای مدت کوتاهی، اغلب بین ۳۰ تا ۹۰ روز، ارائه می‌شوند. بازپرداخت به صورت خودکار از کیف پول مومو در تاریخ سررسید انجام می‌شود. ارسال پیامک‌های یادآوری نیز بخشی از فرایند است.
- وثیقه: برای این قرضه ها نیازی به وثیقه فیزیکی نیست. اعتبار شما بر اساس داده‌های دیجیتالی و سابقه تراکنش‌هایتان ارزیابی می‌شود.
توصیه مهم: متقاضیان قرضه باید پیش از تأیید هر قرضه، تمامی شرایط، نرخ سود، فیس‌ها و برنامه بازپرداخت را به دقت در اپلیکیشن مومو یا از طریق نمایندگان شرکت بررسی و درک کنند. شفافیت در این زمینه برای جلوگیری از سوءتفاهم‌های بعدی بسیار مهم است.
روند درخواست و الزامات
درخواست قرضه از طریق پلتفرم مومو اتوما یک فرایند نسبتاً ساده و کاملاً دیجیتالی است که برای دسترسی آسان طراحی شده است:
- کانال‌های درخواست:
- اپلیکیشن موبایل مومو: اصلی‌ترین راه برای درخواست قرضه است که هم برای سیستم عامل اندروید و هم برای iOS در دسترس می‌باشد.
- کد کوتاه USSD: برای کاربرانی که به گوشی‌های هوشمند دسترسی ندارند، امکان درخواست از طریق کد کوتاه USSD نیز فراهم است.
- نمایندگی‌های فیزیکی: در سراسر ۲۱ ولایت افغانستان، نمایندگی‌های اتوما (ام‌تی‌ان سابق) وجود دارند که می‌توانند در فرایند درخواست کمک کنند.
- شناسایی مشتری (KYC) و ارزیابی اعتبار:
- شناسایی اساسی: برای ثبت نام و فعال‌سازی حساب مومو، احراز هویت با استفاده از تذکره (شناسنامه ملی) در نمایندگی‌ها یا از طریق اپلیکیشن (با استفاده از عکس و قابلیت تشخیص نوری کاراکترها) الزامی است.
- امتیازدهی اعتباری: اتوما از یک الگوریتم اختصاصی برای امتیازدهی اعتباری استفاده می‌کند. این الگوریتم بر اساس حجم تراکنش‌ها، مقدار شارژ کارت، پرداخت قبوض و سابقه بازپرداخت‌های قبلی، اعتبار شما را ارزیابی می‌کند. هرچه سابقه تراکنش‌های شما در مومو بهتر و منظم‌تر باشد، شانس دریافت قرضه با شرایط بهتر افزایش می‌یابد.
- پرداخت و جمع‌آوری:
- پرداخت قرضه: پس از تأیید درخواست، مبلغ قرضه فوراً به کیف پول موبایلی مومو شما واریز می‌شود. سپس می‌توانید این پول را برای برداشت نقدی، پرداخت قبوض یا انتقال به دیگران استفاده کنید.
- جمع‌آوری: در تاریخ سررسید، مبلغ قرضه به صورت خودکار از موجودی کیف پول مومو شما کسر می‌شود. پیامک‌های یادآوری قبل از تاریخ سررسید ارسال می‌شوند و در صورت عدم پرداخت، نمایندگان شرکت ممکن است برای جمع‌آوری با شما تماس بگیرند.
اپلیکیشن موبایل و تجربه کاربری
اپلیکیشن موبایل مومو، قلب خدمات مالی دیجیتالی اتوما است. این اپلیکیشن با هدف سهولت استفاده و دسترسی آسان برای کاربران طراحی شده است:
- دسترسی: اپلیکیشن مومو برای گوشی‌های هوشمند اندروید و iOS در دسترس است. طبق آمار، نسخه اندروید آن بیش از ۵۰ هزار بار دانلود شده و امتیاز ۴.۵ از ۵ را کسب کرده است، در حالی که نسخه iOS با بیش از ۵ هزار دانلود، امتیاز ۴.۲ از ۵ را دارد.
- ویژگی‌ها:
- نمایش موجودی کیف پول
- پرداخت قبوض (برق، آب، اینترنت و غیره)
- شارژ کارت اعتباری (Airtime top-up)
- پرداخت به فروشندگان و تجار
- مدیریت حساب‌های پس‌انداز
- درخواست و مدیریت قرضه ها
- انتقال پول به دیگر کاربران مومو
- تجربه کاربری: به طور کلی، کاربران از رابط کاربری ساده و کارآمد اپلیکیشن راضی هستند. با این حال، برخی از شکایات رایج شامل تأخیرهای گاه به گاه در تراکنش‌ها در ولایات دورافتاده و مشکلات مقطعی در عملکرد اپلیکیشن در شرایط پهنای باند اینترنتی پایین است.
- پوشش جغرافیایی: اتوما دارای پوشش شبکه در تمامی ۳۴ ولایت افغانستان است و شبکه خرده فروشی و نمایندگی آن در ۲۱ ولایت فعال می‌باشد، که این امر دسترسی به خدمات نقدی (Cash-out) را در مناطق شهری تا ۱ کیلومتری محل زندگی مشتریان تسهیل می‌کند.
وضعیت نظارتی و مجوزها
فعالیت‌های اتوما (ام‌تی‌ان سابق افغانستان) در بخش خدمات مالی دیجیتالی تحت نظارت دقیق نهادهای حکومتی قرار دارد. این شرکت دارای مجوز از اداره تنظیم خدمات مخابراتی افغانستان (اترا - ATRA) به عنوان ارائه‌دهنده خدمات پول موبایلی، تحت مقررات شمول مالی سال ۲۰۱۵ است. همچنین، بانک مرکزی افغانستان (د افغانستان بانک) نیز بر فعالیت‌های پول موبایلی نظارت دارد.
رعایت مقررات مصرف‌کننده از اولویت‌های این شرکت است. اتوما موظف است تمامی فیس‌ها و هزینه‌ها را به صورت شفاف در اپلیکیشن و سایر کانال‌ها افشا کند. ارسال پیامک‌های اطلاع‌رسانی برای هر تراکنش نیز الزامی است. در صورت بروز هرگونه مشکل یا شکایت، مشتریان می‌توانند از طریق مرکز تماس ۲۴ ساعته شرکت و یا نهادهای نظارتی دولتی برای رفع مشکل اقدام کنند.
جایگاه در بازار و رقبا
پیش از واگذاری و تغییر نام به اتوما، ام‌تی‌ان افغانستان حدود ۴۰ درصد از سهم بازار مخابراتی کشور را در اختیار داشت. در بخش خدمات پول موبایلی، اتوما (مومو) با رقابت شدیدی مواجه است:
- رقیبان اصلی:
- روشن (اطلاعات روشن): به عنوان یکی از پیشگامان پول موبایلی در افغانستان و دارای سهم بازار قابل توجه.
- افغان وایرلس (Afghan Wireless): دیگر ارائه‌دهنده خدمات مخابراتی با قابلیت‌های پول موبایلی.
- اتصالات افغانستان (Etisalat Afghanistan): نیز در حال توسعه خدمات مالی دیجیتالی خود می‌باشد.
- تمایز اتوما:
- شبکه گسترده نمایندگی: اتوما دارای یکی از گسترده‌ترین شبکه‌های نمایندگی در کشور است که دسترسی به خدمات نقدی و کمک حضوری را آسان می‌کند.
- ادغام اعتبار دیجیتالی: ارائه قرضه های دیجیتالی به صورت یکپارچه با کیف پول موبایلی، یک مزیت رقابتی مهم است.
- همکاری‌ها: اتوما با شرکای استراتژیک مانند مسترکارت همکاری می‌کند تا قابلیت‌های مالی دیجیتالی خود را تقویت بخشد. همچنین، این شرکت از کمک‌های نوآورانه USAID برای گسترش پول موبایلی در پرداخت معاشات مناطق روستایی بهره‌مند شده است که تأثیر اجتماعی مثبتی دارد.
تحت رهبری جدید اتوما، برنامه‌هایی برای نوسازی شبکه و گسترش خدمات 4G در دست اجراست که می‌تواند موقعیت آن را در بازار تقویت کند.
مشوره‌های عملی برای متقاضیان قرضه
برای هر کسی که قصد استفاده از قرضه های دیجیتالی اتوما (مومو) را دارد، درک دقیق شرایط و رعایت اصول مسئولیت‌پذیری مالی بسیار مهم است. در اینجا چند مشوره عملی ارائه می‌شود:
- شرایط را به دقت مطالعه کنید: قبل از تأیید هر قرضه، تمامی جزئیات مربوط به نرخ سود، فیس‌ها، مدت زمان بازپرداخت و جریمه‌های احتمالی تأخیر در بازپرداخت را به دقت در اپلیکیشن مومو بررسی کنید. هرگز بدون درک کامل شرایط، قرضه ای را نپذیرید.
- قرضه را فقط در صورت نیاز واقعی بگیرید: از قرضه های دیجیتالی برای نیازهای ضروری و اضطراری استفاده کنید. از گرفتن قرضه برای مصارف غیرضروری یا تجملاتی خودداری کنید.
- توانایی بازپرداخت خود را ارزیابی کنید: مطمئن شوید که توانایی بازپرداخت قرضه در زمان مقرر را دارید. عدم بازپرداخت به موقع می‌تواند منجر به افزایش بدهی‌ها، فیس‌های اضافی و تأثیر منفی بر امتیاز اعتباری شما شود.
- سابقه تراکنش‌های خود را بهبود بخشید: از آنجا که امتیازدهی اعتباری اتوما بر اساس سابقه تراکنش‌های شما است، استفاده منظم و مسئولانه از خدمات مومو (مانند پرداخت قبوض، شارژ کارت و حواله پول) و بازپرداخت به موقع قرضه های قبلی می‌تواند به شما کمک کند تا در آینده به قرضه های بزرگتر یا با شرایط بهتر دسترسی پیدا کنید.
- شفافیت را بخواهید: اگر هر یک از شرایط قرضه برای شما مبهم است، از طریق مرکز تماس اتوما یا نمایندگی‌های فیزیکی سوالات خود را مطرح کنید. حق شماست که تمامی جزئیات را به وضوح بدانید.
- از حریم خصوصی خود محافظت کنید: اطلاعات حساب مومو و رمز عبور خود را با هیچ‌کس به اشتراک نگذارید. مراقب کلاهبرداری‌ها و پیامک‌های مشکوک باشید.
- پلان جایگزین داشته باشید: در صورت بروز مشکلات پیش‌بینی نشده در بازپرداخت، بلافاصله با اتوما تماس بگیرید و وضعیت خود را توضیح دهید. ممکن است بتوانید برای یک برنامه بازپرداخت مجدد مذاکره کنید.
در نهایت، اتوما (ام‌تی‌ان سابق افغانستان) از طریق پلتفرم مومو، کانالی حیاتی برای دسترسی به خدمات مالی و اعتباری برای بخش بزرگی از جمعیت افغانستان است. با درک کامل عملکرد آن و پیروی از مشوره‌های عملی، می‌توان از این خدمات به نحو احسن و مسئولانه بهره‌برداری کرد و به شمول مالی و توسعه اقتصادی فردی کمک نمود.
