در کشوری مانند افغانستان که دسترسی به خدمات مالی استاندارد برای بسیاری از شهروندان دشوار است، نقش موسسات مالی خرد بیش از پیش برجسته می‌شود. بانک اول قرضه های کوچک افغانستان (The First MicroFinanceBank-Afghanistan - اف‌ام‌اف‌بی‌اِی) به عنوان یکی از پیشگامان این عرصه، از سال ۲۰۰۳ میلادی فعالیت خود را آغاز کرده و توانسته است سهم قابل توجهی از بازار قرضه دهی کشور را به خود اختصاص دهد. این مقاله به بررسی جامع خدمات، محصولات، شرایط و جایگاه اف‌ام‌اف‌بی‌اِی می‌پردازد تا به متقاضیان قرضه تصویری روشن از این موسسه ارائه دهد.
معرفی و پیشینه اف‌ام‌اف‌بی‌اِی در افغانستان
اف‌ام‌اف‌بی‌اِی در پاییز سال ۲۰۰۳ میلادی با مجوز شماره ۰۰۱ تحت قانون بانکداری افغانستان تاسیس شد و عملیات خود را در سال ۲۰۰۴ با سرمایه اولیه ۵ میلیون دالر امریکایی آغاز کرد. این بانک که بخشی از آژانس آقاجان خان برای مالیه خرد (AKAM) و عضو اتحاد جهانی بانکداری مبتنی بر ارزش‌ها (GABV) است، ماموریت اصلی خود را کاهش فقر از طریق ارائه خدمات مالی پایدار می‌داند. سهامداران اصلی این بانک شامل صندوق آقاجان خان برای توسعه اقتصادی (AKFED)، شرکت مالی بین‌المللی (IFC) و بانک توسعه آلمان (KfW) می‌باشند.
مدل کسب‌وکار اف‌ام‌اف‌بی‌اِی بر اساس ارزش‌ها بنا شده و گروه‌های هدف آن شامل شرکت‌های خرد و کوچک، خانواده‌ها، و اقشار آسیب‌پذیر (به ویژه زنان و عودت کنندگان) هستند که دسترسی کافی به خدمات بانکی ندارند. این بانک با پوشش ۶۷ درصدی از کل سبد قرضه های خرد کشور، بزرگترین بازیگر در این صنعت محسوب می‌شود. اف‌ام‌اف‌بی‌اِی با ۴۸ شعبه در ۱۴ ولایت و ۸۰ ولسوالی، به ویژه در مناطق روستایی، حضوری گسترده دارد.
محصولات و خدمات قرضه اف‌ام‌اف‌بی‌اِی
اف‌ام‌اف‌بی‌اِی طیف گسترده‌ای از محصولات قرضه را ارائه می‌دهد که هم شامل محصولات متعارف و هم محصولات مطابق با شریعت اسلامی می‌شود. این تنوع، به مشتریان امکان انتخاب بر اساس نیازها و باورهایشان را می‌دهد:
- قرضه های شرکت های خرد و کوچک: برای حمایت از کسب‌وکارهای کوچک و نوپا طراحی شده‌اند.
- قرضه های شرکت های کوچک و متوسط (SME): برای شرکت‌هایی که در حال رشد هستند و به سرمایه بیشتری نیاز دارند.
- قرضه های شخصی: شامل تمویل لوازم خانگی تحت ساختار مرابحه (مطابق شریعت) است.
- مالیه خرد مسکن (HMF): تا سقف ۲۰۰,۰۰۰ افغانی برای بهبود و بازسازی منازل، با مدت بازپرداخت تا ۲۴ ماه.
- قرضه های عودت کنندگان (Awdat): با شرایط تضمین نرم، برای عودت کنندگانی که تا ۱۵ سال از بازگشتشان به کشور می‌گذرد، طراحی شده است.
- تمویل زنجیره ارزش زراعت: شامل محصولات سلم و استصناع (مطابق شریعت) برای تامین ورودی‌ها و مراحل تولید زراعتی.
مقادیر قرضه، نرخ مفاد، هزینه ها و شرایط بازپرداخت
- مقادیر قرضه: حداقل ۵,۰۰۰ افغانی (تقریباً ۶۰ دالر) و حداکثر ۵۰۰,۰۰۰ افغانی (تقریباً ۶,۰۰۰ دالر) برای قرضه های شخصی و لوازم خانگی. برای مالیه خرد مسکن، قرضه اولیه تا ۲۰۰,۰۰۰ افغانی و قرضه های بعدی تا ۴۰۰,۰۰۰ افغانی می‌باشد.
- نرخ مفاد: برای تمویل لوازم خانگی، نرخ مفاد ثابت ۱۲% در سال است. برای مالیه خرد مسکن، نرخ مفاد سالانه (APR) حدود ۱۲.۶% گزارش شده است. نرخ مفاد برای قرضه های شرکت های خرد و عودت کنندگان رقابتی بوده و معمولاً بین ۱۵ تا ۲۵ درصد متغیر است که بستگی به نوع قرضه و مشخصات خطر دارد.
- مدت زمان بازپرداخت: از ۶ ماه تا ۳ سال متغیر است، با برنامه‌های انعطاف‌پذیر (ماهانه یا دو ماهه). قرضه های مسکن و عودت کنندگان تا ۲۴ ماه قابل بازپرداخت هستند.
- فیس و هزینه ها: فیس اجرا یا پروسس قرضه بین ۱ تا ۲% از مبلغ قرضه است. جریمه تاخیر در پرداخت ۲% در ماه بر روی مبلغ دیرکرد اعمال می‌شود. اف‌ام‌اف‌بی‌اِی بر شفافیت کامل در محصولات مطابق شریعت خود تاکید دارد و هیچ هزینه پنهانی وجود ندارد.
- شرایط وثیقه: برای قرضه های شرکت های خرد و کوچک، معمولاً ضمانت گروهی یا ضامن فردی لازم است. برای قرضه های بالای ۱۰۰,۰۰۰ افغانی، سند ملکیت (قباله) نیز ممکن است درخواست شود. قرضه های مسکن نیاز به سند ملکیت و ضامن دارند؛ اگر مبلغ قرضه کمتر از ۱۰۰,۰۰۰ افغانی باشد، دو ضامن بدون سند ملکیت نیز پذیرفته می‌شوند.
روند درخواست، اپلیکیشن موبایل و تجربه کاربری
اف‌ام‌اف‌بی‌اِی برای سهولت دسترسی مشتریان، کانال‌های مختلفی برای درخواست قرضه فراهم کرده است:
- کانال‌ها: شبکه شعب (۴۸ شعبه)، اپلیکیشن موبایل (iOS و اندروید)، وب‌سایت، و مرکز تماس.
- مدارک مورد نیاز (KYC): تذکره ملی یا کارت شناسایی پناهندگی، سند اثبات درآمد یا فعالیت تجاری، و معرفی‌نامه.
- روند درخواست: درخواست قرضه می‌تواند به صورت دیجیتال از طریق اپلیکیشن یا وب‌سایت با بارگذاری اسناد انجام شود. تایید مدارک و بررسی حضوری در شعب صورت می‌گیرد و تایید نهایی قرضه معمولاً ۱ تا ۳ روز کاری زمان می‌برد.
- امتیازدهی اعتباری: برای قرضه های خرد، ارزیابی گروهی انجام می‌شود و برای قرضه های فردی، ارزیابی جریان نقدی، تاریخچه تراکنش‌ها و وثیقه اجتماعی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- روش‌های پرداخت: قرضه می‌تواند از طریق انتقال بانکی به حساب اف‌ام‌اف‌بی‌اِی، پول موبایل (M-Paisa) یا به صورت نقدی در شعب پرداخت شود.
ویژگی‌های اپلیکیشن موبایل و تجربه کاربری
اپلیکیشن موبایل اف‌ام‌اف‌بی‌اِی که برای سیستم‌عامل‌های iOS و اندروید در دسترس است، با امتیاز متوسط ۴.۲ از ۵، ابزاری مهم برای مشتریان محسوب می‌شود. ویژگی‌های کلیدی آن عبارتند از:
- درخواست قرضه به صورت آنلاین.
- استعلام مانده حساب و مشاهده تاریخچه قرضه.
- برنامه‌ریزی بازپرداخت اقساط.
- ارسال پیام‌های امن به بانک.
مشتریان به طور کلی تجربه مثبتی از استفاده از اپلیکیشن دارند، اما برخی گزارش‌ها حاکی از از کار افتادن گاه به گاه سیستم و زمان‌بر بودن تکمیل اسناد است. با این حال، مرکز تماس ۲۴ ساعته و میز خدمات اختصاصی برای زنان و پیگیری کارمندان ساحوی برای قرض گیرندگان خرد، به بهبود تجربه مشتری کمک می‌کند.
وضعیت نظارتی، جایگاه در بازار و توصیه های عملی
وضعیت نظارتی و رعایت قوانین
اف‌ام‌اف‌بی‌اِی از سال ۲۰۰۳ دارای مجوز بانکداری تجاری از د افغانستان بانک (بانک مرکزی افغانستان) است. این بانک تحت نظارت و بازرسی‌های منظم د افغانستان بانک قرار دارد و عضو ابتکار گزارش‌دهی جهانی (GRI) برای رعایت معیارهای زیست‌محیطی، اجتماعی و حکومتداری (ESG) می‌باشد. این بانک هیچ گزارش مهمی از مجازات‌های نظارتی ندارد و در حال تطبیق با الزامات انتقال به بانکداری اسلامی است که از آگست ۲۰۲۱ میلادی الزامی شده است. اف‌ام‌اف‌بی‌اِی به شفافیت در افشای اطلاعات، رسیدگی به شکایات از طریق مرکز خدمات مشتریان (شماره ۵۹۹) و کنترل‌های مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم (AML/CFT) متعهد است.
جایگاه در بازار و مقایسه با رقبا
با ۶۷% سهم از کل سبد قرضه های خرد افغانستان، اف‌ام‌اف‌بی‌اِی رهبر بلامنازع بازار است. رقبای اصلی آن شامل تسهیلات اعتباری افغانستان (ACF) و متعهد DFI هستند. اف‌ام‌اف‌بی‌اِی با ارائه محصولات مطابق با شریعت و شبکه گسترده در مناطق روستایی، خود را از رقبا متمایز می‌کند. برنامه‌های آتی این بانک شامل معرفی خدمات کیف پول دیجیتال، توسعه تمویل زنجیره ارزش شرکت های کوچک و متوسط، و پروژه‌های آزمایشی در تمویل انرژی خورشیدی با حمایت GABV می‌باشد.
توصیه های عملی برای متقاضیان قرضه
اگر قصد دارید از اف‌ام‌اف‌بی‌اِی قرضه دریافت کنید، توجه به نکات زیر می‌تواند بسیار مفید باشد:
- درک کامل شرایط: قبل از امضای هرگونه سند، تمام شرایط، نرخ مفاد، فیس‌ها و جریمه‌های احتمالی را به دقت مطالعه و درک کنید. در مورد هر نکته مبهمی از کارمندان بانک سوال بپرسید.
- برآورد توانایی بازپرداخت: واقع‌بینانه توانایی خود را برای بازپرداخت اقساط ارزیابی کنید. از دریافت قرضه بیش از توان مالی خود بپرهیزید تا از مشکلات مالی در آینده جلوگیری شود.
- آماده‌سازی مدارک: تمامی مدارک مورد نیاز مانند تذکره، سند درآمد یا جواز کسب، و اسناد وثیقه را از قبل آماده کنید تا روند درخواست تسریع یابد.
- استفاده از کانال‌های دیجیتال: برای راحتی و سرعت، از اپلیکیشن موبایل یا وب‌سایت بانک برای درخواست قرضه و پیگیری وضعیت آن استفاده کنید.
- بررسی گزینه‌های شرعی: اگر مایل به دریافت قرضه مطابق با شریعت هستید، محصولات مرابحه، سلم و استصناع را بررسی کنید.
- استفاده از خدمات مشتری: در صورت بروز هرگونه مشکل یا سوال، با مرکز خدمات مشتریان (۵۹۹) تماس بگیرید یا به یکی از شعب مراجعه کنید.
- شفافیت در اطلاعات: در ارائه اطلاعات مالی و شخصی خود به بانک، نهایت صداقت را داشته باشید. این کار به روند تایید قرضه کمک کرده و اعتماد متقابل را افزایش می‌دهد.
اف‌ام‌اف‌بی‌اِی با تعهد به توسعه مالی و اجتماعی، نقش حیاتی در تقویت اقتصاد خرد و بهبود معیشت مردم افغانستان ایفا می‌کند. با درک صحیح از خدمات و شرایط این بانک، متقاضیان می‌توانند بهترین تصمیم را برای نیازهای مالی خود بگیرند.
