در میان نهادهای مالی افغانستان، عزیزی بانک به عنوان یکی از بزرگترین و شناخته‌شده‌ترین بانک‌های تجاری خصوصی جایگاه ویژه‌ای دارد. این بانک که در سال ۲۰۰۶ تأسیس شد، با شبکه‌ای گسترده از شعب و دستگاه‌های خودپرداز (ATM)، و همچنین با تمرکز فزاینده بر خدمات دیجیتال، به طیف وسیعی از مشتریان، از افراد عادی گرفته تا شرکت‌های بزرگ، خدمات مالی ارائه می‌دهد. هدف این مقاله، ارائه‌ی یک بررسی جامع و بی‌طرفانه از عزیزی بانک، با تمرکز بر خدمات قرضه، روند درخواست، ویژگی‌های اپلیکیشن موبایل، موقعیت در بازار و توصیه‌های عملی برای متقاضیان احتمالی قرضه در افغانستان است.
معرفی اجمالی و پیشینه عزیزی بانک در افغانستان
عزیزی بانک با نام حقوقی "Azizi Bank"، فعالیت خود را به صورت قانونی تحت چارچوب مجوز د افغانستان بانک (بانک مرکزی) در تاریخ ۲۳ جوزای ۱۳۸۵ (۱۳ جون ۲۰۰۶) آغاز کرد. سرمایه‌ی اولیه پرداخت‌شده‌ی این بانک ۷.۵ میلیون دالر امریکایی بود که تا تاریخ ۱۱ حمل ۱۳۹۳ (۳۱ مارچ ۲۰۱۴) به ۸۵.۳۵ میلیون دالر امریکایی (۴,۲۶۷.۴۰ میلیون افغانی) افزایش یافت.
مالکیت این بانک کاملاً خانوادگی بوده و توسط میرویس عزیزی و خانواده‌ی وی مدیریت می‌شود. پس از سال ۲۰۱۱، تمامی سایر سهامداران خارج شده و از آن زمان تا کنون، عزیزی بانک به صورت انحصاری متعلق به خانواده‌ی عزیزی است. این بانک با بیش از ۶۰ شعبه و بیش از ۱۰۰ دستگاه خودپرداز در ۳۲ ولایت افغانستان، حضور گسترده‌ای در سراسر کشور دارد و هدف آن ارائه‌ی راه‌حل‌های بانکی مشتری‌محور و پیشرفته از نظر فناوری است.
مدل کسب‌وکار عزیزی بانک بر ارائه‌ی تسهیلات اعتباری (مبتنی بر سرمایه و غیرمبتنی بر سرمایه) به افراد، شرکت‌های کوچک و متوسط (SMEs)، شرکت‌های بزرگ و مشتریان تجاری متمرکز است. این بانک تأکید ویژه‌ای بر بانکداری خرد، قرضه دهی به SMEها، تأمین مالی تجارت و کیف پول‌های دیجیتال مانند AZI-PAY دارد تا فراگیری مالی را در افغانستان گسترش دهد. از مدیران ارشد این بانک می‌توان به میرویس عزیزی (بنیانگذار و رئیس هیئت مدیره) و داکتر محمد سالم امید (رئیس و مدیر عامل) اشاره کرد که نقش کلیدی در توسعه و رهبری این نهاد مالی ایفا می‌کنند.
محصولات و خدمات قرضه عزیزی بانک
عزیزی بانک طیف وسیعی از محصولات قرضه را برای پاسخگویی به نیازهای مالی مختلف مشتریان خود ارائه می‌دهد که شامل تسهیلات مبتنی بر سرمایه و غیرمبتنی بر سرمایه می‌شود:
تسهیلات مبتنی بر سرمایه (قرضه‌ها)
- اضافه برداشت (Overdraft): این تسهیلات عمدتاً برای مدیریت سرمایه در گردش شرکت‌ها طراحی شده است. سود روزانه بر مبلغ استفاده شده اعمال شده و تسویه به صورت ماهانه صورت می‌گیرد. این گزینه برای شرکت‌هایی که نیاز به دسترسی سریع به نقدینگی برای عملیات روزمره خود دارند، مناسب است.
- قرضه‌های مدت‌دار (Term Loans): عزیزی بانک قرضه‌هایی با دوره‌های بازپرداخت کوتاه، میان و بلندمدت ارائه می‌دهد.
- مدت زمان: معمولاً از ۱۲ تا ۳۶ ماه متغیر است، اما برای پروژه‌های بزرگ می‌تواند تا ۶۰ ماه نیز افزایش یابد.
- موارد استفاده: این قرضه‌ها برای اهدافی مانند خرید دارایی، توسعه‌ی کسب‌وکار، و تأمین مالی دارایی‌های ثابت قابل استفاده هستند.
- نرخ بهره: نرخ‌های بهره به صورت توافقی تعیین می‌شوند و می‌توانند ثابت یا متغیر باشند. با این حال، جزئیات دقیق نرخ‌ها به صورت عمومی افشا نشده است و معمولاً بسته به ارزیابی ریسک و شرایط مشتری متفاوت است.
- قرضه‌های شخصی/انفرادی: این قرضه‌ها برای رفع نیازهای مالی افراد طراحی شده‌اند.
- مبلغ و بهره: مبلغ قرضه و نرخ بهره به پوشش درآمد متقاضی و نوع وثیقه‌ی ارائه شده بستگی دارد.
- روند: درخواست‌ها از طریق بخش اعتبارات شعب بانک پردازش می‌شوند و نیاز به تأیید هویت مشتری (KYC) و بررسی دقیق مدارک دارد.
تسهیلات غیرمبتنی بر سرمایه
این تسهیلات شامل خدماتی است که مستقیماً به ارائه‌ی پول نقد منجر نمی‌شوند، بلکه تضمین‌های مالی را فراهم می‌کنند:
- اعتبارات اسنادی (Letters of Credit - LCs): عزیزی بانک اعتبارات اسنادی برای واردات و صادرات را از طریق شبکه‌ی SWIFT تضمین می‌کند که به تضمین تعهدات تجاری بین‌المللی کمک می‌کند.
- ضمانت‌نامه‌های بانکی (Bank Guarantees): این ضمانت‌نامه‌ها شامل ضمانتنامه‌ی شرکت در داوطلبی (Bid Bond)، ضمانتنامه‌ی حسن اجرا (Performance Bond)، ضمانتنامه‌ی پیش‌پرداخت (Advance Payment) و ضمانتنامه‌ی متقابل (Counter Guarantee) می‌شود. این تسهیلات عمدتاً برای حمایت از فعالیت‌های تجاری، قراردادهای پروژه‌ای و تأمین مالی پروژه‌های مهندسی، تدارکات و ساخت (EPC) به کار می‌روند.
نرخ‌ها، کارمزدها و وثیقه‌ها
- کارمزد صدور و پردازش: کارمزد اولیه برای پردازش قرضه به صورت موردی تعیین می‌شود و معمولاً بین ۰.۵% تا ۲% از مبلغ قرضه تخمین زده می‌شود، اگرچه این ارقام به صورت رسمی تأیید نشده‌اند.
- جرایم دیرکرد: در صورت عدم پرداخت به موقع اقساط، جرایم دیرکرد اعمال می‌شود، اما درصد دقیق آن به صورت عمومی افشا نشده است.
- وثیقه: برای تضمین بازپرداخت قرضه، عزیزی بانک انواع مختلفی از وثیقه را می‌پذیرد که شامل املاک و مستغلات، دارایی‌های منقول، ضمانت‌نامه‌های بانکی و ضامن‌ها می‌شود. انتخاب نوع وثیقه بستگی به نوع و مبلغ قرضه و ارزیابی ریسک بانک دارد.
روند درخواست، شرایط، اپلیکیشن موبایل و تنظیمات
فهمیدن روند درخواست قرضه و ابزارهای دیجیتالی که عزیزی بانک ارائه می‌دهد، برای هر متقاضی بالقوه ضروری است.
روند درخواست و احراز هویت
متقاضیان می‌توانند از طریق کانال‌های مختلف برای قرضه اقدام کنند:
- کانال‌ها: مراجعه حضوری به هر یک از شعب عزیزی بانک، تماس با مرکز تماس، یا استفاده از کیف پول موبایل AZI-PAY (مخصوصاً برای فرآیند احراز هویت الکترونیکی).
- احراز هویت الکترونیکی (E-KYC): از طریق اپلیکیشن AZI-PAY، مشتریان می‌توانند با تأیید هویت از طریق کد یک‌بار مصرف (OTP) موبایل و بارگذاری اسناد هویتی، فرآیند احراز هویت را انجام دهند. تکمیل مدارک معمولاً نیاز به مراجعه به شعبه نیز دارد.
- مدارک مورد نیاز: مدارک استاندارد شامل شناسنامه/تذکره، اثبات درآمد (مانند سند حقوق یا صورت‌حساب بانکی)، و برای کسب‌وکارها، اسناد ثبت شرکت و جواز فعالیت است.
اعتبارسنجی و ارزیابی ریسک
فرآیند اعتبارسنجی در عزیزی بانک بسیار ساختارمند است:
- بررسی داخلی: درخواست‌ها توسط کمیته اعتباری داخلی بانک بر اساس اطلاعات احراز هویت (KYC)، نسبت پوشش درآمد متقاضی و ارزش‌گذاری وثیقه‌ی ارائه شده بررسی می‌شوند.
- فیلترهای ریسک: بانک از معیارهای ارزیابی ریسک بر اساس مدل CAMEL (Capital Adequacy, Asset Quality, Management, Earnings, Liquidity) و همچنین غربالگری خودکار برای مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم (AML/CFT) از طریق پلتفرم Refinitiv World-Check استفاده می‌کند تا از شفافیت و رعایت مقررات اطمینان حاصل شود.
اپلیکیشن موبایل AZI-PAY و تجربه کاربری
AZI-PAY، کیف پول موبایل عزیزی بانک، یک ابزار کلیدی برای بانکداری دیجیتال است:
- پلتفرم‌ها: این اپلیکیشن برای هر دو سیستم عامل iOS (با امتیاز ۳.۹ از ۵ در اپ استور بر اساس ۳.۴۷ هزار بررسی) و اندروید (با بیش از ۱۰۰ هزار دانلود در گوگل پلی استور) در دسترس است.
- قابلیت‌ها: AZI-PAY امکاناتی مانند شارژ کیف پول، انتقال پول از فرد به فرد (P2P)، پرداخت‌های QR به تجار، برداشت وجه از دستگاه‌های خودپرداز بدون نیاز به کارت، پرداخت قبوض و انجام فرآیند E-KYC را فراهم می‌کند.
- تجربه کاربری: با وجود تعداد زیاد دانلود و امتیاز نسبتاً خوب، بازخوردها در مورد قابلیت اطمینان اپلیکیشن متفاوت است. برخی کاربران از کارایی آن راضی هستند، در حالی که برخی دیگر به مشکلاتی اشاره کرده‌اند.
وضعیت رگولاتوری و مجوزها
عزیزی بانک از تاریخ ۲۳ جوزای ۱۳۸۵ (۱۳ جون ۲۰۰۶) دارای مجوز رسمی از د افغانستان بانک است و تحت نظارت کامل این نهاد قرار دارد. این بانک موظف به رعایت استانداردهای بین‌المللی و ملی در خصوص کفایت سرمایه، نسبت وام‌های غیرفعال (NPLs) و نقدینگی است. در زمینه‌ی مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم، عزیزی بانک با Refinitiv World-Check همکاری می‌کند. هرچند تاکنون هیچ جریمه‌ی عمومی علیه این بانک ثبت نشده است، اما در سال ۲۰۲۳ شکایاتی در مورد محدودیت‌های برداشت وجه از سوی مشتریان به د افغانستان بانک گزارش شد.
موقعیت در بازار، رقابت و توصیه‌های عملی
درک جایگاه عزیزی بانک در بازار مالی افغانستان و توصیه‌های کاربردی برای متقاضیان قرضه، می‌تواند به تصمیم‌گیری آگاهانه کمک کند.
جایگاه در بازار و رقبا
عزیزی بانک به عنوان یکی از سه بانک خصوصی برتر در افغانستان شناخته می‌شود، هم از نظر شبکه شعب و هم از نظر حجم قرضه دهی (که حدود ۳۳% از کل قرضه‌های تجاری در اقتصاد را تشکیل می‌دهد). رقبای اصلی این بانک عبارتند از کابل بانک (که اکنون به کابل بانک اسلامی تغییر نام داده)، افغانستان اینترنشنل بانک و فرست مایکرولایننس بانک. امتیازات رقابتی عزیزی بانک شامل پوشش سراسری افغانستان، راه‌اندازی زودهنگام کیف پول دیجیتال (AZI-PAY) و مجموعه‌ی قوی از خدمات مالی برای شرکت‌های کوچک و متوسط و تأمین مالی تجارت است. این بانک همچنین به حاکمیت قوی شرکتی، با کمیته‌های مستقل هیئت مدیره و نظارت حسابرسی خارجی، متعهد است.
بازخورد مشتریان و چالش‌ها
تجربه مشتریان با عزیزی بانک و به ویژه اپلیکیشن AZI-PAY، بازخوردهای متفاوتی داشته است. همانطور که ذکر شد، اپلیکیشن AZI-PAY در iOS امتیاز ۳.۹ از ۵ را دارد، اما برخی از کاربران به مسائل مربوط به قابلیت اطمینان آن اشاره کرده‌اند. در سال ۲۰۲۳، گزارش‌هایی مبنی بر زمان انتظار طولانی در شعب و محدودیت‌های نقدینگی، از جمله سقف برداشت ۲۰,۰۰۰ افغانی در هفته، منتشر شد که منجر به نارضایتی برخی مشتریان گردید. همچنین، مشکلات مقطعی در دسترس بودن دستگاه‌های خودپرداز و وجه نقد در ولایات دورافتاده گزارش شده است. با این حال، عزیزی بانک برای بهبود خدمات مشتری، یک مرکز تماس ۲۴/۷، یک میز خدمات اختصاصی برای SMEها و پشتیبانی چت دیجیتال از طریق اپلیکیشن موبایل خود را فراهم کرده است. این بانک در سال ۲۰۱۹ توسط Wealth & Finance International به عنوان بهترین بانک تجاری شناخته شد.
توصیه‌های عملی برای متقاضیان قرضه در افغانستان
برای افرادی که به دنبال دریافت قرضه از عزیزی بانک یا هر موسسه‌ی مالی دیگر در افغانستان هستند، رعایت نکات زیر می‌تواند مفید باشد:
- بررسی دقیق شرایط و ضوابط: قبل از امضای هرگونه قرارداد قرضه، تمام شرایط و ضوابط، از جمله نرخ بهره (ثابت یا متغیر)، کارمزدهای پردازش، جرایم دیرکرد و هزینه‌های پنهان احتمالی را به دقت مطالعه کنید. از بانکی‌ها بخواهید تا تمام ابهامات را برای شما توضیح دهند.
- مقایسه با رقبا: توصیه می‌شود که شرایط قرضه عزیزی بانک را با سایر بانک‌های فعال در افغانستان، مانند کابل بانک یا افغانستان اینترنشنل بانک، مقایسه کنید. این مقایسه می‌تواند به شما در یافتن بهترین نرخ و شرایط ممکن کمک کند.
- آماده‌سازی کامل مدارک: از قبل تمام مدارک مورد نیاز مانند تذکره/شناسنامه، اثبات درآمد (مانند صورت‌حساب بانکی یا جواز کسب) و مدارک مربوط به وثیقه را آماده کنید. این کار روند درخواست را سریع‌تر و آسان‌تر می‌کند.
- ارزیابی توانایی بازپرداخت: قبل از دریافت قرضه، به صورت واقع‌بینانه توانایی خود را برای بازپرداخت اقساط در زمان مقرر ارزیابی کنید. عدم توانایی در بازپرداخت می‌تواند منجر به جرایم سنگین و آسیب به اعتبار مالی شما شود.
- استفاده هوشمندانه از اپلیکیشن AZI-PAY: از قابلیت‌های اپلیکیشن AZI-PAY برای سهولت در امور بانکی، پرداخت قبوض و مدیریت حساب خود استفاده کنید. با این حال، به بازخوردهای مختلط کاربران در مورد قابلیت اطمینان آن توجه داشته باشید و در صورت بروز مشکل، با پشتیبانی بانک تماس بگیرید.
- آگاهی از محدودیت‌های نقدینگی: از گزارش‌های مربوط به محدودیت‌های برداشت نقدی در شعب و دستگاه‌های خودپرداز، به ویژه در شرایط خاص یا در مناطق دورافتاده، آگاه باشید و بر اساس آن برنامه‌ریزی کنید.
در نهایت، عزیزی بانک به عنوان یک نهاد مالی حیاتی در افغانستان، خدمات گسترده‌ای را به جامعه ارائه می‌دهد. با در نظر گرفتن نکات فوق، متقاضیان قرضه می‌توانند تصمیمات مالی آگاهانه‌تری بگیرند و از فرصت‌هایی که این بانک فراهم می‌کند، به بهترین شکل بهره‌برداری کنند.
