در دنیای مالی افغانستان، کمتر نهادی به اندازه بانک کابل پیشین و سپس بانک کابل جدید دارای پیشینه پیچیده و پر فراز و نشیب است. پس از یک رسوایی بزرگ مالی در سال ۲۰۱۱ که اعتماد عمومی را به شدت خدشه‌دار کرد، این بانک توسط دولت افغانستان مصادره و با نام "بانک کابل جدید" دوباره راه‌اندازی شد. امروز، این نهاد به عنوان یک بانک تجاری دولتی، نقش محوری در زیرساخت مالی کشور ایفا می‌کند. این مقاله به عنوان یک تحلیلگر مالی، نگاهی جامع به بانک کابل جدید، خدمات آن، چگونگی فعالیت، و توصیه‌های عملی برای متقاضیان خدمات بانکی در افغانستان ارائه می‌دهد.
معرفی بانک کابل جدید و پیشینه آن در افغانستان
بانک کابل جدید به عنوان یک شرکت سهامی عام تحت قوانین تجاری افغانستان ثبت شده و فعالیت‌های آن تحت نظارت جدی د افغانستان بانک (بانک مرکزی افغانستان) و وزارت مالیه قرار دارد. این بانک در سال ۲۰۰۴ میلادی تحت نام "بانک کابل" و به عنوان نخستین بانک خصوصی افغانستان تاسیس شد. اما پس از رسوایی بزرگ سال ۲۰۱۱ که شامل وام‌های داخلی میلیارد دالری به افراد خاص بود، دولت افغانستان آن را به طور کامل تصرف کرده و در سال ۲۰۱۱ با نام "بانک کابل جدید" دوباره ایجاد نمود.
در حال حاضر، مالکیت این بانک به طور کامل در دست دولت افغانستان و از طریق وزارت مالیه است و سهام آن تا زمان بازگرداندن کامل زیان‌ها قابل معامله نیست. مدل تجاری اصلی بانک کابل جدید بر توزیع معاشات دولتی، به ویژه برای ارتش ملی و نیروهای امنیتی، و همچنین ارائه خدمات سپرده‌گذاری (حساب‌های جاری، پس‌انداز، و ثابت) متمرکز است. بازار هدف آن شامل کارمندان بخش دولتی، افرادی در ولایات فاقد بانک‌های خصوصی، و همچنین سازمان‌های غیردولتی و هیئت‌های خارجی برای خدمات انتقال وجه می‌شود. این نقش دولتی و شبکه گسترده شعب، به بانک کابل جدید جایگاه منحصر به فردی در سیستم بانکی افغانستان بخشیده است.
خدمات مالی و محصولات ارائه شده
برخلاف بسیاری از بانک‌های تجاری، بانک کابل جدید به دلیل محدودیت‌های نظارتی پس از رسوایی، در حال حاضر وام‌های خرده‌فروشی یا تجاری معمولی را ارائه نمی‌دهد و فعالیت‌های وام‌دهی سنتی آن به حالت تعلیق درآمده است. این یک نکته بسیار مهم برای هر متقاضی وام است که باید به آن توجه کند.
پنجره بانکداری اسلامی
با این حال، این بانک از طریق "پنجره بانکداری اسلامی" خود، خدمات مالی مبتنی بر شریعت را ارائه می‌دهد که شامل موارد زیر است:
- تامین مالی مرابحه: شامل تامین مالی برای شرکت‌های کوچک و متوسط (SMEs)، تامین مالی دارایی‌های مصرف‌کننده (مانند خرید خودرو یا خانه)، و تامین مالی تجاری. در این روش، بانک کالا را خریداری کرده و با اضافه کردن سود مشخصی، آن را به مشتری می‌فروشد.
- اجاره (اجاره‌داری): تامین مالی برای اجاره تجهیزات یا دارایی‌های دیگر.
- مشارکت و مضاربه: سرمایه‌گذاری‌های مشارکتی و سود-زیان که بر اساس اصول اسلامی عمل می‌کنند.
محصولات خاص شامل تامین مالی خودرو و خانه، اجاره تجهیزات، و مرابحه سرمایه در گردش است. برای این نوع تامین مالی، نیاز به پوشش وثیقه ۱۰۰-۱۵۰٪ از ارزش دارایی (مانند سند مالکیت یا ضمانت‌نامه‌های شرکتی) الزامی است. سرمایه‌گذاری‌های مشارکت سود-زیان بر اساس قراردادهای مضاربه/مشارکه تضمین ثابتی ندارند، اما نیاز به پیش‌بینی سودآوری دارند.
فیس‌ها و هزینه‌ها
در مورد فیس‌ها و هزینه‌ها، بانک کابل جدید ساختار نسبتاً شفافی دارد:
- نگهداری حساب: برای حساب‌های پس‌انداز رایگان است؛ اما برای حساب‌های جاری، ماهانه ۱۰۰ افغانی دریافت می‌شود.
- انتقال بین‌المللی: هزینه سیستم سوئیفت تقریباً ۲۵ دالر امریکایی و کمیسیون وسترن یونیون بر اساس میزان حواله دریافت می‌شود.
- کانال‌های دیجیتال: خدمات بانکداری موبایلی از طریق پیام کوتاه (SMS) یا GPRS رایگان است.
فرایند درخواست، تکنولوژی و پوشش جغرافیایی
برای کسانی که قصد استفاده از خدمات بانک کابل جدید را دارند، درک کانال‌های درخواست و الزامات حیاتی است.
کانال‌های خدمات مشتری و درخواست
- شعب: بانک کابل جدید دارای ۱۲۵ شعبه در سراسر ۳۴ ولایت افغانستان است که آن را به یکی از بانک‌ها با گسترده‌ترین شبکه شعب تبدیل کرده، به خصوص در مناطقی که بانک‌های خصوصی حضور ندارند.
- بانکداری موبایلی: این بانک اپلیکیشن موبایلی اختصاصی برای گوشی‌های هوشمند (iOS یا اندروید) ندارد. اما خدمات بانکداری موبایلی از طریق پیام کوتاه (SMS) و GPRS برای بررسی موجودی، صورت‌حساب کوچک، انتقال وجه و پرداخت قبوض در دسترس است.
- بانکداری اینترنتی: یک پورتال ساده برای انتقال وجوه و مشاهده صورت‌حساب‌ها وجود دارد.
الزامات و مراحل درخواست
برای باز کردن حساب و استفاده از خدمات، الزامات شناخت مشتری (KYC) شامل موارد زیر است:
- اسناد: تذکره (شناسنامه ملی افغانی)، مدرک اثبات محل سکونت (مانند بل برق یا معرفی‌نامه از ولسوالی)، و یک قطعه عکس.
- پروسه: باز کردن حساب در شعبه معمولاً ۱ تا ۲ روز کاری طول می‌کشد؛ پس از صدور حساب، کانال‌های موبایلی و اینترنتی فعال می‌شوند.
برای تامین مالی اسلامی، کمیته‌های اعتباری برنامه‌های تجاری، ظرفیت بازپرداخت و ارزش وثیقه را ارزیابی می‌کنند. مدل رسمی امتیازدهی اعتباری به طور عمومی در دسترس نیست. روش‌های پرداخت شامل انتقال مستقیم د افغانستان بانک برای معاشات و حواله‌های سوئیفت، وسترن یونیون یا صدور چک محلی است.
پوشش جغرافیایی و مشتریان
با ۱۲۵ شعبه در ۳۴ ولایت، این بانک حتی به مناطق دورافتاده‌ای که سایر بانک‌ها حضور ندارند، خدمات ارائه می‌دهد. این بانک به حدود ۳۰۰,۰۰۰ کارمند دولتی برای پرداخت معاشات و تعداد نامعلومی از سپرده‌گذاران خرده‌فروشی در مناطق شهری و روستایی خدمات ارائه می‌کند.
موقعیت در بازار، نظرات مشتریان و توصیه‌های عملی
بانک کابل جدید در میان ۱۲ بانک دارای جواز فعالیت در افغانستان، با حدود ۷.۲٪ از کل دارایی‌های سکتور، جایگاه قابل توجهی دارد. رقبای اصلی آن شامل افغانستان اینترنشنال بانک، عزیزی بانک، و فرست مایکرولایننس بانک-افغانستان هستند.
عوامل تمایز و رشد
عامل تمایز اصلی بانک کابل جدید، نقش منحصر به فرد آن در پرداخت معاشات دولتی و شبکه شعبه بی‌نظیر آن در ولایات دورافتاده است. این بانک در حال ادغام با بانک ملی افغان برای تشکیل یک بانک دولتی جامع و یکپارچه است. انتظار می‌رود پس از این اصلاحات و ادغام، فعالیت‌های وام‌دهی به تدریج از سر گرفته شود. این بانک همچنین روابط کارگزاری با بانک‌های بین‌المللی در آلمان، چین، ایران، عربستان سعودی و هند دارد و با وسترن یونیون برای حواله‌ها همکاری می‌کند.
نظرات مشتریان و کیفیت خدمات
از آنجایی که اپلیکیشن موبایلی رسمی برای گوشی‌های هوشمند وجود ندارد، بازخورد کانال‌های دیجیتال محدود است. کیفیت خدمات در شعب متفاوت است؛ گزارش‌های پراکنده‌ای از شکایات مشتریان درباره صف‌های طولانی و خدمات کند در شعب دورافتاده وجود دارد. از جمله شکایات رایج در گذشته، کمبود نقدینگی در زمان پرداخت معاشات دولتی قبل از سال ۲۰۲۱ و محصولات وام‌دهی محدود است. خدمات مرکز تماس به زبان‌های دری و پشتو در دسترس است و میانگین زمان پاسخگویی حدود ۲ ساعت است. با این وجود، بانک کابل جدید در موفقیت‌های مهمی نقش داشته، از جمله پرداخت بی‌وقفه معاشات نیروهای امنیتی در طول حملات و فراهم کردن دسترسی به بانکداری موبایلی در ولسوالی‌های دورافتاده.
وضعیت نظارتی و حمایت از مصرف‌کننده
بانک کابل جدید تحت نظارت د افغانستان بانک و وزارت مالیه قرار دارد و به مقررات مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم افغانستان پایبند است. این بانک تحت ممیزی‌های دوره‌ای توسط د افغانستان بانک قرار می‌گیرد. یک نکته مهم برای مشتریان، تضمین ۱۰۰٪ سپرده‌های دولتی برای تمامی سپرده‌گذاران تا سقف کامل مبلغ است که سطح بالایی از امنیت را برای سپرده‌ها فراهم می‌کند. همچنین، جدول هزینه‌های شفاف به صورت آنلاین منتشر می‌شود.
توصیه‌های عملی برای متقاضیان خدمات
با توجه به عدم ارائه وام‌های سنتی، توصیه‌ها برای کسانی که قصد استفاده از خدمات بانک کابل جدید را دارند، متفاوت است:
- برای تامین مالی اسلامی: اگر به دنبال تامین مالی اسلامی هستید، شرایط و ضوابط مربوط به مرابحه، اجاره یا مشارکت/مضاربه را به دقت بررسی کنید. از الزامات وثیقه و پیش‌بینی‌های سودآوری آگاه باشید.
- برای کارمندان دولتی: برای دریافت معاشات خود، این بانک یکی از مطمئن‌ترین و گسترده‌ترین گزینه‌هاست. از خدمات بانکداری موبایلی رایگان برای پیگیری موجودی و نقل و انتقالات استفاده کنید.
- توجه به خدمات شعبه: اگرچه شبکه شعب گسترده است، اما کیفیت خدمات ممکن است بین شعب متفاوت باشد. برای انجام امور بانکی مهم، به شعب بزرگتر یا در مراکز ولایات مراجعه کنید.
- بررسی فیس‌ها: همیشه جدول هزینه‌ها را برای حساب‌های جاری و نقل و انتقالات بین‌المللی بررسی کنید تا از هرگونه هزینه پنهان آگاه باشید.
- انتظارات واقع‌بینانه: به یاد داشته باشید که بانک کابل جدید در حال حاضر وام‌های مصرفی سنتی ارائه نمی‌دهد. برای چنین خدماتی باید به سایر بانک‌های فعال در افغانستان مراجعه کنید.
بانک کابل جدید با وجود گذشته پرچالش خود، به عنوان یک ستون فقرات مهم در نظام مالی افغانستان، به ویژه در ارائه خدمات به بخش دولتی و مناطق دورافتاده، عمل می‌کند. درک دقیق خدمات و محدودیت‌های آن، به مشتریان کمک می‌کند تا بهترین تصمیمات مالی را برای خود اتخاذ کنند.
