در چشم‌انداز مالی رو به تحول افغانستان، شرکت‌هایی که راه‌حل‌های نوآورانه ارائه می‌دهند، نقش حیاتی در توسعه اقتصادی و شمولیت مالی ایفا می‌کنند. «خدمات پرداخت رفاه» (Refah Payment Services - RPS) یکی از این بازیگران کلیدی است که با تمرکز بر خدمات پرداخت، دسترسی به امکانات مالی را برای بخش‌های وسیعی از جامعه فراهم می‌آورد. این مقاله به بررسی جامع فعالیت‌ها، خدمات و جایگاه این شرکت در بازار افغانستان می‌پردازد.
معرفی خدمات پرداخت رفاه و زمینه فعالیت در افغانستان
خدمات پرداخت رفاه (RPS) در سال ۲۰۲۱ پس از دریافت مجوز رسمی از د افغانستان بانک، فعالیت خود را آغاز کرد. این شرکت به عنوان یک مؤسسه پرداخت خصوصی، مجوز شماره PI-002 را در تاریخ ۱۸ فبروری ۲۰۲۱ از د افغانستان بانک دریافت کرده است. دفتر مرکزی آن در کابل، سرک ۸ شورا، مقابل ستیشن اطفائیه، سرک دارالامان، ناحیه ۶ واقع شده است.
مدل کاری RPS بر دو محور اصلی استوار است: بانکداری نمایندگی و ارائه پایانه فروش (POS) به تجار. این شرکت با ایجاد یک شبکه گسترده از نمایندگان خود در سراسر کشور، خدمات بانکی را به نیابت از بانک‌های تجاری شریک در مناطق دورافتاده و کم‌برخوردار ارائه می‌دهد. این اقدام به ویژه در مناطقی که دسترسی به شعب بانکی محدود است، اهمیت فراوانی دارد و گامی مؤثر در جهت شمولیت مالی محسوب می‌شود.
همچنین، RPS پایانه‌های فروش (POS) را برای طیف وسیعی از تجار شامل رستورانت‌ها، فروشگاه‌های خرده‌فروشی، شفاخانه‌ها، پمپ‌های تیل و ادارات دولتی فراهم می‌کند. این پایانه‌ها امکان پذیرش پرداخت‌های کارتی و تسهیل پرداخت قبوض را فراهم می‌آورند. در مجموع، هدف RPS گسترش پرداخت‌های الکترونیکی و ارائه خدمات مالی به مناطقی است که به طور سنتی از این خدمات محروم بوده‌اند.
تیم مدیریتی RPS شامل متخصصان با تجربه در عرصه مالی و تکنالوژی است. آقای بشیر احمد امرخیل به عنوان مدیر عامل اجرایی (CEO) این شرکت، در راستای اهداف د افغانستان بانک برای توسعه سیستم پرداخت ملی، رهبری را به عهده دارد. با این حال، جزئیات کامل ترکیب هیئت مدیره و سهامداران اصلی به صورت عمومی افشا نشده است.
خدمات ارائه شده توسط خدمات پرداخت رفاه: تمرکز بر پرداخت‌ها، نه قرضه
یکی از نکات بسیار مهم در مورد خدمات پرداخت رفاه این است که این شرکت مجوز ارائه قرضه یا وام را ندارد. بر اساس قوانین د افغانستان بانک، RPS منحصراً به خدمات پرداخت می‌پردازد و هیچ‌گونه قرضه شخصی یا تجاری ارائه نمی‌دهد. بنابراین، اطلاعاتی در مورد نرخ سود، شرایط بازپرداخت وام، یا وثایق مربوط به قرضه در مورد این شرکت صدق نمی‌کند.
خدمات اصلی که RPS ارائه می‌دهد شامل موارد زیر است:
- خدمات بانکداری نمایندگی: از طریق شبکه گسترده نمایندگان خود در ۳۴ ولایت کشور، خدمات بانکی را در نقاطی که دسترسی به بانک‌ها دشوار است، فراهم می‌آورد. این خدمات می‌تواند شامل واریز و برداشت نقدی، انتقال وجه و سایر خدمات مشابه باشد.
- پایانه‌های فروش (POS): تجار و شرکت‌ها می‌توانند از دستگاه‌های POS RPS برای پذیرش پرداخت‌های کارتی از مشتریان خود استفاده کنند. این دستگاه‌ها با سیستم پرداخت افغانستان (APS) یکپارچه شده‌اند و از تمامی کارت‌های بانکی داخلی (AfPay) پشتیبانی می‌کنند.
- پرداخت قبوض: امکان پرداخت قبوض برق، مالیات، و سایر خدمات از طریق پایانه‌های POS یا کانال‌های API شرکتی فراهم است که به کاهش نیاز به مراجعات حضوری و تسهیل پرداخت‌ها کمک می‌کند.
- شارژ موبایل: مشتریان می‌توانند از طریق نمایندگان یا پایانه‌های RPS، حساب‌های موبایل خود را شارژ کنند.
- خدمات API شرکتی: RPS امکان یکپارچه‌سازی سیستمی با بانک‌ها و پلتفرم‌های پرداخت دولتی را فراهم می‌آورد تا فرآیندهای پرداخت را برای مشتریان شرکتی خود بهینه سازد.
از آنجایی که RPS قرضه ارائه نمی‌دهد، هیچ فرآیند بررسی اعتبار یا رتبه‌بندی اعتباری برای مشتریان وجود ندارد. تمرکز بر تسهیل تراکنش‌های مالی و گسترش دسترسی به سیستم پرداخت‌های الکترونیکی است.
فرآیند دسترسی به خدمات و تجربه کاربری
دسترسی به خدمات رفاه از طریق چندین کانال صورت می‌گیرد:
- شبکه نمایندگان: مشتریان می‌توانند به یکی از ۲۸۶ نماینده RPS که در سراسر کشور مجهز به پایانه‌های POS هستند، مراجعه کنند و از خدمات حضوری بهره‌مند شوند.
- کانال‌های API شرکتی: برای بانک‌ها و نهادهای دولتی، امکان یکپارچه‌سازی مستقیم سیستمی وجود دارد.
- وب‌سایت: وب‌سایت رسمی شرکت (
www.rps.af ) برای ارائه اطلاعات عمومی در دسترس است، اما در حال حاضر اپلیکیشن موبایلی مخصوص مشتریان برای خدمات پرداخت یا کیف پول الکترونیکی از سوی RPS شناسایی نشده است.
شرایط و مراحل استفاده از خدمات (غیر قرضه)
برای استفاده از خدمات پرداخت رفاه، مشتریان فردی باید فرآیند معرفی مشتری (KYC) را در دفاتر نمایندگان طی کنند. این فرآیند شامل ارائه کارت هویت ملی (e-تذکره) برای تایید هویت است. نمایندگان و شرکای شرکتی نیز بر اساس چارچوب‌های KYC/AML د افغانستان بانک، احراز هویت می‌شوند.
از نظر تکنالوژی، RPS با سیستم پرداخت افغانستان (APS) کاملاً یکپارچه است. این یکپارچگی امکان انجام تراکنش‌های آنی را با تمامی کارت‌های بانکی داخلی (AfPay) فراهم می‌کند. پایانه‌های POS این شرکت دارای قابلیت‌هایی مانند بررسی موجودی، خرید الکترونیکی، پرداخت قبوض، واریز و برداشت نقدی، و انتقال وجه کارت به کارت هستند.
در حال حاضر هیچ اپلیکیشن موبایل اختصاصی با نام تجاری RPS برای مصرف‌کنندگان در فروشگاه‌های اپلیکیشن اصلی (مانند گوگل پلی یا اپ استور) در دسترس نیست. این بدان معناست که تجربه کاربری بیشتر از طریق تعامل حضوری با نمایندگان یا استفاده از پایانه‌های POS در فروشگاه‌ها صورت می‌گیرد.
اگرچه اطلاعاتی در مورد نظرات و رتبه‌بندی‌های مشتریان به صورت عمومی در دسترس نیست، اما RPS تلاش می‌کند با ارائه خدمات مطمئن و گسترش شبکه خود، رضایت تجار و کاربران نهایی را جلب کند. چالش‌هایی مانند محدودیت‌های نقدینگی در برخی نقاط نمایندگی یا قطعی‌های گاه‌به‌گاه شبکه (بر اساس گزارش‌های غیررسمی صنعت)، ممکن است رخ دهد، اما این مسائل جزئی از عملیات در محیطی مانند افغانستان است.
چارچوب نظارتی، جایگاه در بازار و توصیه به کاربران
خدمات پرداخت رفاه تحت نظارت دقیق د افغانستان بانک فعالیت می‌کند و ملزم به رعایت کلیه دستورالعمل‌ها و مقررات مربوط به مؤسسات پرداخت غیربانکی است. این نظارت شامل بخش نظارت بر مؤسسات مالی غیربانکی د افغانستان بانک می‌شود. تاکنون هیچ سابقه عمومی از اقدامات تنبیهی یا تخلفات نظارتی علیه RPS گزارش نشده است، که نشان‌دهنده پایبندی این شرکت به استانداردهای قانونی است. RPS همچنین به دستورالعمل‌های د افغانستان بانک در زمینه شفافیت هزینه‌ها، حل اختلاف، و مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم (AML/CFT) پایبند است.
جایگاه در بازار و رقابت
RPS یکی از تنها دو مؤسسه پرداخت دارای مجوز (در کنار HesabPay) در افغانستان است که در کنار چهار مؤسسه پول الکترونیکی (MMO) و ده بانک دارای مجوز فعالیت می‌کند. تمایز رقابتی RPS در شبکه گسترده نمایندگی برای خدمات واریز و برداشت نقدی و همچنین یکپارچگی زودهنگام با سیستم پرداخت افغانستان (APS) برای قابلیت همکاری آنی در سراسر بخش بانکی نهفته است. این شرکت با بانک‌های تجاری برای بانکداری نمایندگی و با شرکت‌های مخابراتی برای خدمات شارژ موبایل، همکاری‌های استراتژیک دارد. در سال ۲۰۲۲، RPS در یک پروژه آزمایشی UNDP/UNCDF برای دیجیتالی کردن پرداخت‌های ذینفعان سازمان‌های غیردولتی بین‌المللی از طریق کوپن‌های الکترونیکی و کارت‌های AfPay شرکت کرد که نشان‌دهنده نقش آن در پروژه‌های توسعه‌ای است.
توصیه عملی برای کاربران بالقوه
با توجه به اینکه خدمات پرداخت رفاه، سرویس قرضه ارائه نمی‌دهد، توصیه‌های عملی برای «قرضه‌گیرندگان بالقوه» باید با دقت صورت گیرد:
- عدم جستجوی قرضه از RPS: اگر به دنبال قرضه هستید، باید به بانک‌ها یا مؤسسات مالی دارای مجوز قرضه مراجعه کنید. خدمات پرداخت رفاه در این زمینه فعالیت نمی‌کند.
- استفاده از خدمات پرداخت مطمئن: RPS یک بستر امن و دارای مجوز برای پرداخت‌های الکترونیکی و خدمات بانکداری نمایندگی است. از این پلتفرم می‌توانید برای پرداخت قبوض، انتقال وجه و دسترسی به خدمات بانکی در مناطق دورافتاده استفاده کنید.
- احراز هویت دقیق: هنگام استفاده از خدمات RPS در دفاتر نمایندگان، حتماً فرآیند احراز هویت (KYC) را با ارائه کارت هویت ملی خود به درستی انجام دهید. این کار برای امنیت تراکنش‌های شما و جلوگیری از سوء استفاده ضروری است.
- آگاهی از هزینه‌ها: قبل از انجام هر تراکنشی، از هزینه‌ها و کمیسیون‌های مربوط به خدمات پرداخت مطلع شوید. این اطلاعات باید به صورت شفاف از سوی نمایندگان یا در وب‌سایت شرکت در دسترس باشد.
- گزارش مشکلات: در صورت بروز هرگونه مشکل یا تجربه نامطلوب، آن را به مراجع مربوطه RPS یا د افغانستان بانک گزارش دهید.
در نهایت، خدمات پرداخت رفاه با تمرکز بر خدمات پرداخت و با هدف گسترش شمولیت مالی، نقش مهمی در تسهیل تراکنش‌های الکترونیکی در افغانستان ایفا می‌کند. این شرکت نمونه‌ای از پیشرفت در زیرساخت‌های مالی کشور است که با رعایت مقررات و استفاده از تکنالوژی، دسترسی به خدمات مالی را برای شهروندان بهبود می‌بخشد.
